Agnetapark
Delft, Netherlands
Dit fabrieksdorp in Nederland is een tuinstad avant la lettre.
| Type tuinstad: | Fabrieksdorp |
| Land: | Netherlands |
| Plaats: | Delft |
| Bouwjaren: |
1884 Start construction 1925 Completion
|
| Opdrachtgever: | Jacques van Marken |
| Vervaardiger: |
E.H. Gugel Eugen Heinrich Gugel (1832-1905) was een Duitse architect en de eerste hoogleraar architectuur aan de Polytechnische School in Delft. F.M.L. Kerkhoff Franciscus Marinus Lucas Kerkhoff (1858-1909) was een Nederlands ingenieur-architect. Hij werkte als assistent bij Gugel in Delft en was stadsarchitect in Den Bosch. Louis Paul Zocher Louis Paul |
| Beschermd stadsgezicht: | Ja |
| Toelichting: | Agnetapark als geheel is sinds 1989 een rijksmonument en in 2011 is het park ook aangewezen als beschermd stadsgezicht. Agnetapark is ook opgenomen in de lijst van de 100 belangrijkste monumenten van Nederland. |
| Algemene staat van de tuinstad: | Goede staat |
Algemene beschrijving
Jacques van Marken (1845-1906) was directeur van de Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek (nu onderdeel van DSM) in Delft, een chemisch en farmaceutisch bedrijf. Van Marken was sterk betrokken bij het welzijn van zijn werknemers. Hij was de eerste sociale ondernemer die talrijke op de arbeider gerichte verbeteringen invoerde, zoals een ongevallenverzekering, winstdeling, bedrijfsopleiding en scholing voor de kinderen van de arbeiders. Ook introduceerde hij als eerste werkgever in Nederland een ondernemingsraad ('Kern') en De Fabrieksbode, het eerste bedrijfsblad in Nederland.
Om te zorgen voor betaalbare en schone huisvesting voor zijn personeel kocht hij in 1881 voor 16.000 gulden een parkgebied aan de rand van het centrum van Delft. Het Agnetapark werd vervolgens in 1884 aangelegd en in 1925 uitgebreid. Het park is genoemd naar zijn vrouw Agneta Matthes (1847-1909), een drijvende kracht achter het succes van het bedrijf van haar echtgenoot en zelf ook ondernemer met de parfumfabriek Parfumerie Maison Neuve.
Architectuur / Stedenbouw
Agnetapark is een geheel van in kleine groepjes gelegen arbeiderswoningen. Het oudste deel heeft veel groen, met een park en een (maagvormige) vijver. In totaal zouden hier 78 arbeiderswoningen worden gebouwd, elk met aparte slaapkamers en een eigen tuin. Deze werden ontworpen door de architecten E.H. Gugel en F.M.L. Kerkhoff in de stijl van vrijstaande Engelse cottages, waarbij elke cottage vier arbeiderswoningen met een eigen voordeur bevatte. Behalve woningen had Agnetapark ook een Gemeenschapshuis, een houten recreatiegebouw genaamd 'De Tent' (in 1914 vervangen door De Lindehof, ontworpen door architect Henri Evers), en een muziektent waar regelmatig evenementen plaatsvonden. Jacques en Agneta zelf woonden in een villa midden in de wijk: Villa 'Rust Roest'. Blijkbaar passeerden dagelijks veel arbeiders op weg naar de fabriek dit gezegde. Helaas werd de villa in 1981 gesloopt, voordat het Agnetapark een rijksmonument werd.
De uitbreiding van het Agnetapark uit 1925 is gebouwd in een aan de Amsterdamse School verwante stijl en ontworpen door Jan Gratama. Het omvat veel woningen, een wijkgebouw (het 'Parkkantoor'), oorspronkelijk ook een winkel aan de Wallerstraat, toegangspoorten/doorgangen, en bakstenen tuinhuisjes met puntdaken die in de tuinmuren zijn opgenomen. Het houtwerk is uniform geel, groen en wit. Dit deel heeft ook een grote vijver, zij het rechthoekig, waaromheen de huizen zijn gebouwd.
Twee stijlen: 1884 (links) vs 1925.
Bewoners en de Community
De sociale binding werd gestimuleerd door de oprichting van een aantal verenigingen, zoals toneelverenigingen, diverse sportverenigingen, gemeenschappelijke moestuinen en hobbyclubs.
Bronnen
- Website URL
- Website URL
- Boek of publicatie
Jan van der Mast, Jacques van Marken. De eerste sociaal ondernemer van Nederland (Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2019)
- Boek of publicatie
Jan van der Mast, Agnetapark – een biografie – (Jan van der Mast, 2022).
