Vogeldorp
Amsterdam, Netherlands
De oudste tuinstad van Amsterdam-Noord.
| Type tuinstad: | Woningbouwcorporatie |
| Land: | Netherlands |
| Plaats: | Amsterdam |
| Bouwjaren: |
1918 Start construction 1918 Completion
|
| Opdrachtgever: | Municipality of Amsterdam |
| Vervaardiger: |
Berend Boeyinga Berend Tobia Boeyinga (1886-1969) was een Nederlandse architect. Hij stond vooral bekend om zijn (Amsterdamse School) kerken, maar ontwierp ook huizen. Naast Vogeldorp was hij later ook betrokken bij het ontwerp van Tuindorp Oostzaan en Tuindorp Nieuwendam. |
| Beschermd stadsgezicht: | Ja |
| Toelichting: | Sinds 2000 is Vogeldorp een gemeentelijk monument. In 2014 werd het ook – samen met Disteldorp, volkstuinpark Buitenzorg en het aangrenzende Vliegenbos – onderdeel van het rijksbeschermde stadsgezicht Amsterdam-Noord. |
| Algemene staat van de tuinstad: | Goede staat |
Algemene beschrijving
De woningnood en de slechte leefomstandigheden van veel arbeiders die in het kielzog van de Industriële Revolutie naar de stad trokken, leidden uiteindelijk tot de Woningwet van 1901 in Nederland. Het doel van deze wet was om de bouw en bewoning van slechte en ongezonde woningen onmogelijk te maken en de bouw van goede woningen te bevorderen. Meer dan tien jaar later bleven de woonomstandigheden echter slecht en de woningnood een enorm probleem (dat werd verergerd door de Eerste Wereldoorlog, ook al bleef Nederland neutraal). De gemeente Amsterdam nam het initiatief om zelf te beginnen met de bouw van betaalbare huizen voor de arbeidersklasse.
De bouw van Vogeldorp begon in januari 1918 en tegen het einde van dat jaar waren de meeste woningen bewoond. Hoewel ze kunnen worden beschouwd als noodwoningen, gaf de Dienst Volkshuisvesting de voorkeur aan de term 'semipermanente woningen', ook omdat de woningen voldeden aan de toenmalige minimumeisen van de Bouwverordening en een toilet, elektriciteit en gas hadden. De eerste bewoners bestonden uitsluitend uit Amsterdamse arbeidersgezinnen uit de oude volksbuurten.
Het ontwerp was van de Gemeentelijke Woningdienst, met Berend Boeyinga als projectarchitect. Oorspronkelijk bestond het dorp uit 313 huizen. Het tuinstadidee was de belangrijkste factor in het ontwerp van de wijk. Aan de Zamenhofstraat werd ook een badhuis gebouwd, waar vrouwen en mannen om de beurt konden douchen. Tegenwoordig is in dit gebouw Museum Amsterdam Noord
Architectuur / Stedenbouw
From links naar rechts: badhuis (nu Museum Amsterdam Noord), brandweerstation (nu Noordje) en het gesloopte opzichtergebouw. (Foto: Stadsarchief Amsterdam, ca. 1920.)
Het gebied wordt begrensd door de Zamenhofstraat, Meeuwenlaan, Vogelkade en Zesde Vogelstraat. In tegenstelling tot veel andere tuinsteden uit die tijd heeft het een symmetrische indeling met alleen rechte straten en rijen huizen met zadeldaken. Het Vogelplein, waar de winkels waren gevestigd, is het centrale punt van de buurt. De huizen hebben allemaal een voor- en achtertuin, de laatste vaak met een gemeenschappelijk karakter, en ook de twee pleinen – Vogelplein en Vogelplantsoen – hebben veel groen.
Vogeldorp heeft twee soorten huizen: het 'bungalowtype' (maar met een laag zadeldak) en de eengezinswoning met zolderverdieping. De huizen zijn gebouwd in een 'landelijke' variant van de Amsterdamse School. Dit is een onofficiële term die aangeeft dat de gebouwen elementen hebben die doen denken aan dorpsgebouwen of boerderijen. Het omvat vaak lagere gebouwen en verhoudingsgewijs minder baksteen en meer geschilderd hout. Kenmerkend zijn de doorlopende zadeldaken en de zogenaamde 'Boeyinga-poorten'. Architect Boeyinga paste deze ook toe in zijn andere tuindorpen in Amsterdam-Noord.
Bewoners en de Community
Om huurachterstand, verwaarlozing en burenruzies te voorkomen, stelde het gemeentebestuur een woningopzichter aan die de huren inde en bewoners adviseerde over onder andere hygiëne en een goede bewoning van de woning. In Vogeldorp werden deze opzichters vaak te bemoeizuchtig gevonden door de bewoners. Tot in de jaren zeventig was er een opzichter in dienst in Vogeldorp, hoewel zij uiteindelijk alleen een aanspreekpunt was voor klachten.
Een andere manier om arbeiders te verheffen en hen op te voeden tot goede huurders was de aanwezigheid van een afdeling van Vereniging Ons Huis. Het doel van deze vereniging was het bevorderen van 'volksontwikkeling' door middel van gezellige en leerzame bijeenkomsten en het opheffen van klassentegenstellingen.
Bronnen
- Website URL
- Website URL
Vogeldorp op Platform Wendingen [in Dutch]
- Boek of publicatie
Ron de Muijnck, Disteldorp en Vogeldorp : eeneiige tweeling van tuindorpen (Museum Amsterdam Noord, 2013).
