Tuindorp 't Lansink
Hengelo, Netherlands

In de loop van de 19e eeuw groeide Hengelo uit van een dorp tot een industrieplaats met 20.000 inwoners in 1910. Net zoals in andere delen van Nederland nam het groeiende aantal arbeiders en werknemers dat in de fabrieken werk vond, sterker toe dan de woningvoorraad. In 1867 werd daarom, bij de vestiging van een nieuwe machinefabriek van de Gebr. Stork & Co., de "Hengelosche Bouwvereeniging" opgericht, die zich ten doel stelde iets te doen aan het gebrek aan goede burgerwoningen door gronden aan te kopen en daarop arbeiderswoningen neer te zetten. De oprichter van de Hengelosche Bouwvereeniging was de heer C.T. Stork.

De machinefabriek genoot vanaf het begin grote bekendheid, ook vanwege haar vooruitstrevende sociale beleid. Er werden een "Vereeniging tot behartiging van belangen van het personeel verbonden aan de machinefabriek van Gebrs. Stork & Co." en een verenigingsgebouw van de machinefabriek opgericht.

De familie Stork was bevriend met Jacob Cornelis van Marken, directeur van de Gist- en Spiritusfabriek in Delft. In 1884-85 liet hij in Delft het Agnetapark bouwen, met woningen voor arbeiders en beambten en de familie Van Marken woonde er zelf ook. Geïnspireerd door het Agnetapark, Port Sunlight in Liverpool en Letchworth bij Londen, vatte C.F. Stork het plan op om ook in Hengelo een dergelijke woonvorm te realiseren.

In 1909 werd een 15 hectare groot terrein gekocht ten zuidwesten van de gieterij van Stork, afzijdig van de westenwind. Tuindorp 't Lansink, vernoemd naar Erve 't Lansink op de aangekochte grond, kwam in vier fasen tot stand: 1911-1917, 1917-1926, 1926-1929, en na 1945 tot ongeveer 1955.

Men wilde bij het ontwerpen van 't Lansink "eener kolonie van goede woningen voor arbeiders en beambten, een prettige, frissche woonomgeving [scheppen] waar elke benauwdheid van smalle straten of eng gebouwde huizen plaats moest maken voor licht en lucht, zulks met een betaalbare huur." De woningdichtheid is dan ook laag: in de eerste fase werden zo'n 20 woningen per hectare gebouwd, later ca. 33 woningen per hectare. Een typisch kenmerk van dit tuindorp is dat huizen van diverse grootte en luxe door elkaar werden geplaatst, met name in de eerste fase. De latere fasen zijn soberder van opzet en kennen minder differentiaties.

In het oudste gedeelte werden woningen in vijf verschillende prijsklassen gebouwd, beginnend bij een huurprijs van 2,40 gulden per week. Meestal bestond een blok uit twee of drie woningen, later werden dat er, in verband met de kosten, maximaal zes per blok. Bij de indeling van de woningen werd rekening gehouden met de wensen van de bewoners. Zo werd in 1910 een vergadering belegd met werknemers van de fabriek, evenals toekomstige huurders. Eveneens in dat jaar werd een tentoonstelling van woningindelingen gehouden in het verenigingsgebouw, waar plannen konden worden bekeken en men hierop op- of aanmerkingen kon maken.

Uiteindelijk resulteerde dit in het volgende woningontwerp. Alle huizen kregen op de begane grond een woonkamer van min. 16m2, een keuken (die met opzet zo klein was dat er niet in 'gewoond' kon worden), en een 'mooie kamer.' Naast de keuken lag een kleine bijkeuken of bergplaats. In eerste instantie kregen alle woningen een kelder; later is in de kleinere woningen een verdiept gelegen kelderkast ingebouwd.

Aanvankelijk hadden de kleinste woningtypen twee slaapkamers op de bovenverdieping, later waren dat er bijna overal drie. En zo hadden woningen met een huur van meer dan 4,50 gulden een badkamer, welke bij de goedkopere huizen bestond uit een onder het opklapbare aanrecht aangebracht bad. Alle huizen werden voorzien van wc met waterspoeling, gas om op te koken en elektrisch licht. Ook werd elk huis via een beerput aangesloten op het openbaar riool.

De buitenmuren hebben een spouwmuur en de daken zijn voorzien van dakbeschot. De verdiepingshoogte varieert van 2,7 tot 3,1 meter.

Bij de toewijzing van de woningen genoot het personeel van de bij de bouwvereniging aangesloten bedrijven de voorkeur, maar in principe stond 't Lansink voor iedereen open.